Quy trình làm ấm trà tử sa truyền thống

Quy trình làm ấm trà tử sa truyền thống được thực hiện hoàn toàn bằng tay. Đây chính là một điểm khác biệt hoàn toàn lớn so với các loại ấm sành, sứ khác có sẵn trên thị trường. Quy trình này đòi hỏi sự khéo léo và kỹ thuật cao từ các nghệ nhân. Để tìm hiểu thêm về chủ đề này, bạn hãy cùng Vạn Bảo Đường khám phá nội dung sau đây nhé!

1. Nguyên liệu làm ấm tử sa

Ấm tử sa nổi tiếng được làm từ đất tử sa, một loại đất nguyên khoáng đặc biệt. Đất tử sa được chia thành 4 loại chính: Tử Nê, Lục Nê, Hồng Nê, Đoạn Nê. Mỗi loại đất tử sa mang một màu sắc và tính chất riêng biệt, không giống nhau.

Đặc biệt, đất tử sa có khả năng kết hợp với các loại đất khác hoặc thêm các chất tố kim loại để tạo ra các loại ấm có màu sắc đa dạng. Nhờ sự phối hợp này, những người nghệ nhân chế tác ấm tử sa có thể tạo ra những thành phẩm đa dạng màu sắc như màu xanh, màu vàng, màu xám hoặc màu đen.

Ấm tử sa được làm từ 3 loại đất tử sa

2. Hướng dẫn 9 bước làm ấm tử sa chính xác nhất

Dưới đây là 9 bước cơ bản chính xác nhất trong quy trình làm ấm trà tử sa truyền thống mà bạn có thể tham khảo qua:

2.1 Khai thác

Quá trình khai thác đất tử sa là bước đầu tiên quan trọng trong việc tạo nên những chiếc ấm tử sa độc đáo. Đất được lấy từ hai phương pháp: 

• Khai thác lộ thiên cho các mỏ đất nằm gần mặt đất

• Khai thác hầm sâu áp dụng cho những mỏ đất ẩn sâu dưới lòng đất hơn 100 mét.

Đất tử sa thô sau khi khai thác cần được tách và phân loại sơ bộ. Loại bỏ những phần đất không đồng màu. Công đoạn này càng kỹ càng thì chất lượng đất tử sa càng tốt và quý. 

2.1 Luyện đất

Tiếp đó là công đoạn xử lý nguyên liệu thô: nghiền nát, sàng lọc kỹ và sau đó trộn lẫn với nước để loại bỏ tạp chất. Sau khi trộn nước đất tiếp tục được khử nước, chờ kết tủa.

Các bước tiếp theo là đập nhỏ bằng búa, phối trộn các hạt khoáng và chờ đợi trong một thời gian giúp đất trở nên mịn màng và dẻo dai hơn. 

Quá trình luyện đất này phải kéo dài hàng tháng nhiều lần mới tạo được những khối đất tử sa chất lượng cho nghệ nhân sử dụng tạo hình. 

>>> Đọc thêm: Sự khác biệt giữa ấm chén tử sa và ấm chén gốm là gì?

Quy trình xử lý đất khi làm ấm tử sa

2.2 Tạo dáng ấm

Ban đầu, nghệ nhân cần phải sử dụng tay mình xử lý đất một cách đều đặn và nhịp nhàng để làm cho dải đất trở nên đồng đều không có những vết lồn nhồn trên vân, chỗ dày chỗ mỏng. Dải đất sau khi đập xong cần đạt được độ mỏng và chiều dài cần thiết, phù hợp với hình dáng và kích thước của chiếc ấm mà nghệ nhân hướng đến.  

Tạo hình ấm tử sa bằng cách đúc lỗ hình trụ thân hoặc chèn các mảnh đất là kỹ thuật độc đáo chỉ có nghệ nhân tử sa mới thực hiện được. 

Ấm tử sa được phân thành bốn dáng chính, đó là ấm tròn, ấm vuông, ấm gân và ấm hoa. Mỗi loại ấm này đòi hỏi phương pháp tạo hình riêng biệt.

• Để tạo ấm tròn, người thợ thường sử dụng phương pháp đúc lỗ để tạo hình thân ấm giống như một hình trụ.

• Đối với ấm vuông thường sử dụng kỹ thuật luồn ghép để tạo hình thân ấm, tạo ra hình dạng vuông chính xác.

• Ở ấm gân, người thợ thường phải kết hợp nhiều kỹ thuật như dập thân và ghép thân để tạo ra những đường gân độc đáo trên bề mặt.

• Riêng đối với ấm hoa, đây là một quy trình phức tạp nhất, yêu cầu sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau. Người thợ phải thực hiện việc tạo hình đúc lỗ giống hình trụ trên thân ấm và tạo hình ống chèn thân. Làm ấm hoa bao gồm kỹ thuật điêu khắc và đắp nổi để tạo ra những chi tiết phức tạp và độc đáo cho ấm dạng hoa.

Tạo hình riêng biệt cho từng bộ phận của ấm

2.3 Ghép đáy và nắp miệng

Khi đã tạo được miếng đáy ấm với kích thước phù hợp với thân ấm, bước đầu là bôi một lớp bùn mỡ xung quanh mép miệng thân ấm. Sau đó, người thợ đặt màng âm lên mép đó và sử dụng dao để cạo sạch bùn mỡ thừa để bề mặt trở nên sạch sẽ và mịn màng.

Tiếp theo, họ sử dụng phách gỗ để nhẹ nhàng đập vào vùng xung quanh miệng thân ấm đảm bảo đáy nắp nồi ghép chặt và vững chắc. Khi đã hoàn thành phần đáy, ấm được lật ngược và tiến hành ghép nắp miệng.

Quy trình làm ấm tử sa

Để đóng nắp miệng, người thợ đặt miếng đáy lên mép miệng thân ấm và sử dụng kỹ thuật đập để làm cho nắp vừa khít với thân ấm. Khi kích thước đã đạt yêu cầu và nắp đã được đóng chặt, họ dùng bùn để tạo hình và hoàn thiện các chi tiết cần thiết cho nắp miệng. 

2.4 Tạo các bộ phận của ấm

Bước tiếp theo trong quy trình làm ấm tử sa sẽ là tạo các bộ phận cơ bản của ấm, bao gồm:

• Tạo nắp giả trên: Một miếng nắp giả hình tròn sẽ được đặt ghép lên trên miệng ấm. Sau đó dùng dao gõ chặt, nghệ nhân sẽ cắt tỉa phù hợp để giữ cho hình dáng thẳng.

• Tạo đáy giả dưới: Tương tự cách làm tạo nắp giả trên, tạo đáy giả dưới cũng được những nghệ nhân làm tương tự.

• Luồn chỉ làm miệng: Ở bước này, nghệ nhân sẽ bôi bùn mỡ lên miệng và đáy thùng của thân ấm. Sau đó dán sợi chỉ đã chuẩn bị sẵn lên rồi cắt và cạo các chi tiết bùn thừa.

• Làm vòi: Để tạo ra vòi ấm, người thợ sẽ lấy một ít đất, dùng tay để tạo thành một đầu lớn, một đầu nhỏ, sau đó dùng dao nhọn đâm vào giữa tạo lỗ . 

• Làm quai ấm: Để làm tay cầm cho ấm tử sa, nghệ nhân sử dụng một ít đất sét để tạo thành một cây đất tròn hoặc vuông. Sau đó, họ sẽ cắt cây đất ở cả hai đầu và sau đó uốn cây đất theo hình dạng mong muốn.

2.5 Làm nắp ấm 

Bắt đầu bằng việc ghép một dải đất hình chữ nhật xung quanh miếng đất tròn, sao cho nó vừa khít với miệng ấm. Trước khi ghép, bôi mỡ lên mép nắp để dễ dàng tách ra. Sau đó, dùng dao để cắt bỏ phần đất thừa từ dải đất này, để tạo ra lợi ấm. 

Tiếp theo, tạo hình núm ấm theo mong muốn và dán nó vào giữa nắp đã tạo sẵn. Cuối cùng, cắt tỉa hình dạng của nắp, sử dụng một ống đồng để luồn một lỗ nhỏ giữa núm và nắp để đảm bảo thoát khí.

>>> Xem ngay: Hướng dẫn cách bảo quản, chăm sóc, vệ sinh ấm tử sa đúng cách

Quy trình làm nắp ấm tử sa

2.6 Lắp ghép vòi - quai ấm

Để lắp vòi và tay cầm trên thân ấm, đầu tiên, người nghệ nhân sẽ tạo một hoặc nhiều lỗ ở nơi phù hợp với kiểu dáng ấm. Bôi mỡ vào các vị trí này để đảm bảo chúng dễ dàng tháo ra sau khi sản phẩm đã hoàn thiện.

Sau đó, đặt vòi và tay cầm vào các lỗ đã tạo và điều chỉnh sao cho nằm đối xứng hai bên thân ấm. Lúc này, bạn có thể sử dụng bùn đất để làm cho chúng vững chắc và cố định vào vị trí mong muốn. 

Làm vòi  và quai ấm tử sa

2.7 Tạo miệng ấm

Đầu tiên, sử dụng dao để tạo ra một hình tròn có kích thước phù hợp trên miệng ấm, đây sẽ là nơi đặt nắp sau này. Sau khi đã vẽ ra hình dạng miệng, bạn có thể sử dụng dao để cắt ra mảnh miệng đã tạo.

Cuối cùng, hãy dùng dao cạo phần miệng bên trong để đảm bảo rằng bề mặt trong của miệng ấm mịn và phẳng.

2.8 Làm mịn và đóng triện

Người nghệ nhân sử dụng cây “Minh Kim” (dụng cụ được làm bằng sừng chuyên dụng để chế tác ấm tử sa) để xén bề mặt cát màu tím và ấn những vùng nhô lên xuống. Bên trong ấm tử sa, có những hạt cát có độ dày và mỏng khác nhau, vì vậy, những hạt cát thô và mịn trên bề mặt có thể được ép vào bên trong thân ấm. 

Làm nhẵn bề mặt ấm

Mặc dù có thể nhìn thấy cát, nhưng bề mặt của chiếc ấm trà bằng đất tử sa vẫn mịn màng, phẳng, tinh xảo và không dính dầu. Quá trình cạo và điều chỉnh tinh xảo có thể làm cho hình dạng của ấm cứng cáp, đường nét rõ ràng. Cuối cùng, người nghệ nhân sẽ đóng triện xuống dưới đáy của ấm.

Đóng triện để hoàn thành ấm tử sa

2.9 Định hình, phơi khô chờ nung

Ấm trà tử sa cần phải được định hình bằng cách phơi khô trước khi nung. Thông thường, ấm trà cần được phơi khô trong bóng râm trong khoảng từ 2 đến 3 ngày trước khi đem đi nung. Tuy nhiên, trong trường hợp thời tiết mưa hoặc khí hậu ẩm ướt, thời gian này có thể kéo dài hơn để đảm bảo sản phẩm cuối cùng có độ bền và hình dáng mong muốn.

Ấm sau khi định hình xong và phơi khô chờ nung

Giai đoạn cuối cùng trong quy trình sản xuất ấm tử sa là chìa khóa để đảm bảo rằng sản phẩm thể hiện sự sáng tạo của người nghệ nhân. Tùy thuộc vào loại đất sử dụng để tạo nên ấm, việc lựa chọn loại lò và thiết lập nhiệt độ nung là rất quan trọng. Tác giả cần phải hiểu rõ các đặc điểm của loại đất, tỷ lệ co ngót và màu sắc của đất để tạo ra một tác phẩm ấm tử sa đẹp và ưng ý.

Thành phẩm ấm tử sa

>>> Đọc thêm: Hướng dẫn cách lựa chọn trà phù hợp với ấm tử sa để đem lại hương vị tuyệt vời nhất của loại trà

Thông thường, nhiệt độ nung của ấm đất tử sa dao động trong khoảng từ 1050 độ C đến 1280 độ C, tùy thuộc vào loại đất và kỹ thuật nung. Việc kiểm soát nhiệt độ và thời gian nung là quan trọng để đảm bảo rằng ấm tử sa sẽ có đặc điểm màu sắc và có độ bền mong muốn.

Bài viết trên đã mang đến một góc nhìn mới về quy trình làm ấm tử sa truyền thống. Từng công đoạn đều được thực hiện một cách tỉ mỉ, khéo léo dưới tay nghề của những nghệ nhân có chuyên môn kỳ cựu. Liên hệ ngay với Vạn Bảo Đường để được tư vấn và đặt hàng ấm tử sa yêu thích của bạn.

Thông tin liên hệ: 

• Địa chỉ trụ sở: số 37, Đường Central Sunrise A, KDT The Manor Central Park, Hoàng Mai, Hà Nội

• Website: https://vanbaoduong.com/ 

• Hotline: 0977231436

• E-mail: annhienthuongtra@gmail.com